Bu gönderi şu dilde de mevcuttur: İngilizce Fransızca İspanyolca İtalyanca

Sorun

 

Koyunlarda üreme etkinliği döl verimi (koça verilen koyunlardan doğuranların oranı) ve doğurganlık (kuzulayan koyunlardan doğan kuzu sayısı) ile ölçülür. Bu iki parametrenin ekonomik olarak belirleyiciliği üretim sistemine bağlıdır, örneğin döl verimi; süt veriminin en önemli gelir olduğu sütçü sistemlerde, doğurganlık ise etçi sistemlerde önemlidir. Fertilite oranının dünya çapındaki kabul edilebilirliği %90 dolaylarında iken doğurganlık daha çok koyun ırklarına bağlı olarak kuzulayan koyun başına 1-4 kuzu sayısı ile değişmektedir. Genellikle, etçi ırklar sütçü ırklara göre daha yüksek doğurganlık oranı göstermektedirler.

 

Koyun ırkları arasında üreme etkinliğinin geniş ölçüde değişiklik gösterdiği bilinmekle beraber döl verimi %70’in altına düşebilirken doğurganlık ise kuzulayan koyun başına 1 olabilir. Bu parametrelerin iyileştirilmesi mümkündür.  En iyi sürülerde döl verimi %95-100 ve prolifik olamayan ırklarda fertilite oranı 1.3-1.8 kuzu olurken prolifik ırklarda bu oran 3-4 olabilmektedir. Bir sürünün üreme etkinliğini optimize etmek için o sürünün üreme siklusu boyunca olan manejmanını ırkın genetik potansiyeli çerçevesinde göz önünde bulundurmak gerekmektedir.

Güncel Bilgiler

Temel olarak azalan döl verimi oranları dişi veya erkeğin üreme performansını etkileyen yönetim unsurlarının bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Gerçekte ise koyunlar aşılmadığı için ya da aşımdan veya suni tohumlamadan sonra döl tutmadıkları için gebe kalamamaktadırlar. Bunlara ek olarak koyunlar ya gebeliği devam ettiremeyebilirler ya da fetusun bir kısmını kaybedebilirler (gebelik etkinliği kısmına bakınız).

Koyunlar şu nedenle gebe kalamayabilirler:1) anöstrus döneminde aşım olması;2) Koyunun aşımda vücut kondisyon skorunun düşük olması; 3)kötü sağlık koşulları; 4) kuzulamanın çok kısa süre önce olması; 5) erkeğin libidosunun düşük olması; 6) Çiftleştirme esnasında sürüdeki dişi ve erkek oranının düşük olması; 7) Estrus senkronizasyonuna bağlı eksiklikler ( sünger düşmesi, eCG nin çok düşük dozda yapılması); 8) otlaklardaki fitoöstrojen veya özel mikotoksinlerin varlığı;9) kuzu toklu olması durumunda başarılı bir aşımı gerçekleştirebilecek bir büyüme aşamasına gelmemiş olmaları.

Koyunlar: 1) yumurta kalitesinin düşüklüğünden; 2) semen kalitesindeki düşüklükten; 3)üreme organları patolojisi; 4)kırkım stresi veya diğer hayvana müdahale faktörleri; 5) sıcaklık şokları; 6) senkronizasyon programındaki hatalar (düşük doz hormonlar, suni tohumlama zamanının yanlış olması) nedeniyle döl tutmayabilirler.

Koyunlarda doğurganlığın düşük olmasın: 1) hayvanın düşük vücut kondisyon skorunu düzenlemek için kullanacağı, üreme döneminde verilen yemin enerjisinin düşük olması; 2)erken embriyo ölümü; 3) çok genç veya yaşlı olması; 4)suni tohumlamadan önce kızgınlık senkronizasyonunda kullanılan eCG dozunun yetersiz olması olarak açıklanabilir.

Stratejiler

Döl verimini iyileştirmek optimumun altında olduğunda daima mümkündür. Yeterli bir planlama iyi bir başlangıçtır. Bu kapsamda anahtar faktörler iki tanedir: dişilerin yönetimi: çiftleşme dönemi boyunca sürüde yeterli sayıda koçun olması ve yeterli beslenme sağlanması. Bu stratejilerin uygulanması döl veriminin optimum düzeye getirecektir (%90-95). Çiftçilerin bu amaçla yetiştirme sezonunun başlamasında 6-8 hafta önce koyunların fizyolojik (yaş, son kuzulama tarihi, süt üretim düzeyi) ve beslenme koşullarını (vücut kondisyon skoru) ve sağlık durumlarını (parazit, aşı) göz önünde bulundurmalıdır. Beslenme, kuzulama sonrasındaki vücut kondisyon skorunu iyileştirmek için yeterli olmalıdır. Çiftleştirmeden veya suni tohumlamadan birkaç hafta önce çiftleşme için vücut kondisyon skoru optimumun altında olan koyunlar (sütçü koyunlar 2.75-3.25, etçi koyunlar 3.00-3.50) baklagil gibi konsantre yemler ve iyi kalite otlar ile ek yemlemeye tabi tutulmalıdır. Döl verimini iyileştirmenin diğer bir önemli unsuru ise koç yönetimidir. Aşımdan 6-8 hafta önce koçun koyunlardan ayrılması sürünün “koç etkisine” iyi bir cevap vermesini olanaklı kılacaktır. Bu durum özellikle yeterli sayıdaki koçun sağlanması ile daha da desteklenecektir. Koçlar 6-8 hafta önce iyi düzeydeki mera, konsantre yem, vitamin ve mineral takviyesi ile hazırlanmalıdır.

Gelecek Adımlar

Her sürü veya çiftliğin düşük döl veriminde farklı risk faktörleri ve yaygınlığı vardır. Döl verimindeki yetersizliği hafifletme stratejileri geliştirmede anahtar adımlar risk faktörleri belirlemedir. Döl verimi verilerinin kaydedilmesi ve koyunların neden kuzulamadıklarının kaydının tutulması üreme etkinliğini iyileştirecektir.

Eve Götürülecek Mesajlar

  • Düşük döl verimi çiftlik düzeyindeki başlıca sebepleri ve risk faktörlerini saptamak ile önlenebilir
  • Döl verimini optimize etmede koyun ve koçların aşımda 6-8 hafta önce yeterli miktarda beslenmesi en önemli unsurdur.
  •  
  • Uygun hayvan idaresi, sürünün sağlığının sağlanması (hastalık kontrolü) koyunlarda üreme etkinliğinin arttırılmasında önemlidir.
  • Fertil koyun ve koçlarnı üreme sezonu boyunca yeterli düzeyde kullanılması elzemdir.
  • Düşük doğurganlık koyun ırkına ve üretim sistemine (etkin melezleme programı) bağlı olarak aşım dönemindeki yeterli besleme (flushing) ile önlenebilir.  

İletişim: Bu kısa not Sheepnet projesi İş Paketi 2 için Agris’ten Maria Dattena, Giovanni Molle, Sotero Salaris ve Antonello Carta, tarafından hazırlanmıştır. Daha fazla bilgi için bilimsel ve teknoloji çalışma grubunun yerel koordinatörü ile görüşün.

Bu gönderi şu dilde de mevcuttur: İngilizce Fransızca İspanyolca İtalyanca