Meme morfolojisi

Meme morfolojisi hakkında ne biliyoruz

Meme morfolojisi hem süt hem de et koyunculuğu üretim sistemleri için önemli bir karakterdir. Meme ve meme ucu özellikleri süt verimini (elle ya da makineli sağımda veya kuzunun emmesinde),  hastalık sıklığını (mastitis gibi) ve üretim düzeyini (süt ve et) etkileyebilir.

Bir koyunun memesinin morfolojisi süt hayvanları için iyi araştırılmış ve son yıllarda da öncelikle et üretimi için yetiştirilenler açısından ilgi artmıştır. Sistemin türüne (süt veya et) bağlı olarak, belirli özellik tercihlerinde farklılıklar olabilir. Makul olarak dolu, küresel olarak şekillendirilmiş ve derin meme uçları genellikle iyi süt üretiminin bir göstergesi olarak tercih edilir, ancak sadece orta düzeydedir: Çok derinleşen memeler sağımı zorlaştırır, kuzuların erişmesi zorlaşır ve çoğu zaman yaralanmalara eğilimli olur. Memenin üst kısmındaki ve karın bölgesine bağlantı geniş ve sağlam olmalıdır. Diğer örnekler, meme uçlarının yerleşimi ve boyutlarını kapsamaktadır. Sağım sistemlerinde tercih edilen meme başı yerleşimi ve açısı, mekanik sağım için kolay erişim sağlarken, kuzuların emişebilmesini sağlar. Et sistemlerinde temel öncelik, kuzuların emmesini sağlamaktır, ancak hava koşullarından korunma gibi diğer özellikler de bazen önemli olarak kabul edilir. Memenin büyüklüğü de dikkate alınması gereken önemli bir özelliktir, çünkü çok büyük veya çok küçük olan memeler mekanik sağım sistemine uymayabilir veya kuzuların emme kolaylığını etkileyebilir.

Puanlama sistemleri: Meme morfolojisinin değerlendirilmesi hem doğrudan ölçümlerle hem de morfoloji ile ilgili çeşitli özelliklerin öznel değerlendirmesi ile doğrusal skorlama sistemleri kullanılarak yapılabilir. Hem meme hem de meme başı ile ilgili özelliklere odaklanan, puanlaması kolay ve tekrarlanabilir bir dizi farklı puanlama sistemi geliştirilmiştir: mesela, meme derinliği, meme eklemi, meme eki, meme başı yerleşimi, meme açısı ve meme şekli sadece birkaç örnektir. Süt koyunları yetiştiriciliği planlarının çoğunda, memenin en önemli olduğu düşünülen dört özelliği: meme derinliği (veya meme yüksekliği – üste bağlantı ile meme tabanı arasındaki mesafe olarak kaydedilir), meme bağlantısı (karın duvarına meme bağlantısının çevresi), meme başı açısı (dikeye göre meme başlığının yerleştirilme açısı) ve meme uzunluğu (meme bağlantısınından ucuna kadar). Memenin nasıl puanlanacağına dair iki örnek Şekil 1‘de gösterilmektedir.

Şekil 1.

Şekil 1. Meme ve meme başı doğrusal morfoloji puanları için bazı örnekler.

Hastalık: Koyun memesi ile ilişkili temel hastalık mastittir. Klinik mastitis varlığına ek olarak, sütteki somatik hücre sayılarının (SHS) seviyesi genellikle meme sağlığının ve süt kalitesinin bir göstergesi olarak kullanılır. SHS’nin kaydı, Avrupa çapında pek çok süt koyunu ırkında tanımlanmıştır. SHS ve meme tipi arasındaki korelasyonları inceleyen araştırmalar, iyi şekli olan meme uçlarının subklinik mastitlere daha az eğilimli olduğunu göstermiştir. Farklı ırklar arasında farklılıklar gözlemlenmiş olmasına rağmen, meme başlarının büyüklüğü ve yerleşimi ve meme başının derinliği, koyunların mastitise yakalanmasını engelleyebilir. Mastitisin varlığı, koyunu, süt üretiminin kalitesini ve seviyesini etkilemeye devam edebilir ve enfeksiyonlu koyunların kuzularının ağırlığını azaltabilir.

Genetik: Bazı Avrupa süt koyunları ırkları için ıslah programlarına meme morfolojisi özelliklerini dahil etmiş ve bazı et ırkları için de ıslah karakteri olarak belirlenmeye başlanmıştır. Yukarıda Şekil l’de gösterilen örnekler gibi puanlama sistemlerinde yer alan özelliklerin orta derecede kalıtsal olduğu bulunmuştur. Sadece süt verimi için seçim meme morfolojisinin kötüleşmesine yol açar, bu nedenle süt hayvanı yetiştiriciliği programlarına meme morfolojisi özelliklerini dahil etmek önemlidir. Bazı meme özelliklerinin fenotipik ve genetik olarak süt verim kabiliyeti ve meme sağlığı ile bağlantılı olduğu bulunmuştur, bu nedenle meme morfolojisindeki gelişmeler süt verim kabiliyetini arttırmaya ve et koyunlarında mastit oluşumunu azaltmaya yardımcı olacaktır.

Olumsuz meme morfolojisinin etkisi, hem süt hem de et koyunculuğu sistemlerinde önemli olabilir. Kötü morfoloji ve sağım sistemleriyle ilgili problemler arasında salım hacmini yavaşlatma, sağım basıncı veya sağımdaki değişikliklerden kaynaklanan yaralanma ve enfeksiyon sayılabilir. Benzer şekilde, memenin morfolojisi et üreten sistemlerde zayıfsa, kuzuların düzgün bir şekilde emmesi mümkün olmayacaktır, böylece büyüme hızlarını etkileyebilir ve koyuna potansiyel olarak zarar verebilir ve enfeksiyona neden olabilir. Memenin morfolojisi daha elverişli olduğunda, koyunlar enfeksiyona daha az eğilimli olacak, sürünün daha uzun süre kalacaktır, ayıklanma ve değiştirme oranları azalacak ve süt ve et bakımından üretim seviyeleri artacaktır.